Beslenme, yaşamın temel direği olsa da, günlük tükettiğimiz gıdaların içeriği sağlık açısından önemli riskler barındırabilir. Ağır metaller, özellikle toprak, su ve hava kirliliği nedeniyle gıda zincirine karışarak vücutta birikim yapabilir. Öyle ki, deniz ürünlerinden tahıllara kadar birçok besin, yüksek düzeyde cıva, kurşun, arsenik ve kadmiyum gibi metaller içerebilir. Peki, hangi besinler hangi metallerle ilişkilidir ve bu risklerden nasıl korunabiliriz? İşte bu soruların yanıtları, bilimsel çalışmalar ışığında değerlendirilmiştir.
Deniz Ürünleri ve Kadmiyum, Cıva Riski
Deniz ürünleri, özellikle büyük ve uzun yaşam döngüsü olan balıklar, yüksek seviyelerde cıva biriktirme eğilimindedir (1). Ton balığı, kılıçbalığı gibi türler bu açıdan dikkatle tüketilmelidir. Midyeler ve diğer kabuklu deniz ürünleri ise çevredeki su kirliliği nedeniyle kadmiyum ve arsenik içerebilir (1). Dünya Sağlık Örgütü (WHO), özellikle hamile kadınların yüksek cıva içeren balıkları sınırlı tüketmesi gerektiğini önermektedir (2). Bu metallerin vücutta birikmesi sinir sistemi, böbrekler ve kalp sağlığı üzerinde ciddi etkilere yol açabilir (2).
Tahıllar ve Süt Ürünlerindeki Ağır Metaller
Toprak kirliliği, özellikle kurşun ve kadmiyum gibi metallerin buğday, arpa gibi tahıllara geçmesine neden olmaktadır (3). Tahıl ürünleri, yüksek düzeyde ağır metaller içeren sulama sularıyla sulandığında, bu metaller gıda zincirine hızla girebilir (3). Bununla birlikte, süt ürünleri de hayvanların ağır metallerle kirlenmiş otlarla beslenmesi durumunda bu metallerin taşıyıcısı haline gelebilir (4). Araştırmalar, bu tür maruziyetlerin uzun vadede bağışıklık sistemini zayıflatabileceğini göstermektedir (5).
Meyve ve Sebzelerdeki Tehlikeler
Meyve ve sebzeler, özellikle yapraklı türler, topraktan ve çevresel kirleticilerden ağır metalleri absorbe edebilir. Kadmiyum ve kurşun, en sık tespit edilen kirleticiler arasında yer alır (6). Gübrelerin aşırı kullanımı da bu durumu kötüleştirebilir. Örneğin, fosfatlı gübreler kadmiyum açısından risk taşır ve uzun süreli kullanımı, toprak ve mahsullerde ağır metal birikimine neden olabilir (7). Bu tür metaller, sebze ve meyvelerin düzenli yıkama gibi yöntemlerle azaltılabilir.
Sağlığımızı Korumak İçin Adımlar
Ağır metal alımını sınırlamak için çeşitli stratejiler uygulanabilir:
1. Güvenilir kaynaklardan ve organik tarımdan gelen ürünleri tercih edin.
2. Sebze ve meyveleri tüketmeden önce iyice yıkayın ve soyulabilir kabuklarını çıkarın (8).
3. Deniz ürünlerinde çeşitlilik sağlayın ve cıva birikimi yüksek olan büyük balıklardan kaçının (2).
4. Fosfatlı gübre kullanımı yerine çevre dostu tarım uygulamalarını destekleyin (7).
WHO’nun belirttiği gibi, düzenli sağlık kontrolleri ve ağır metal testleri, belirtiler veya risk durumları olduğunda bireylerin durumunu izlemeleri için önemlidir (5).
Kaynaklar
1. Jarup, L. (2003). Hazards of heavy metal contamination. British Medical Bulletin, 68(1), 167–182.
2. WHO. (2010a). Summary and conclusions of the seventy-third meeting of the Joint FAO/WHO Expert Committee on Food Additives. Available at: WHO Resmi Bağlantısı.
3. Shimbo, S., Zhang, Z.W., Watanabe, T., et al. (2001). Cadmium and lead contents in rice and other cereal products in Japan. Science of The Total Environment, 281, 165–175.
4. Cortes, E., Fortoul, T.I., Rojas-López, M., et al. (1994). Lead and cadmium non-occupational exposure in children from Mexico City. Environmental Toxicology and Pharmacology, 17(1), 41–47.
5. WHO. (1996). Trace elements in human nutrition and health. Geneva: World Health Organization.
6. Chary, N.S., Kamala, C.T., Samuel Suman Raj, D. (2008). Assessing risk of heavy metals from consuming food grown on sewage irrigated soils. Ecotoxicology and Environmental Safety, 69(3), 513–524.
7. Atafar, Z., Mesdaghinia, A., Nouri, J., et al. (2010). Effect of fertilizer application on soil heavy metal concentration. Environmental Monitoring and Assessment, 160, 83–89.
eLAB Poliklinik sosyal medya hesaplarımızda belirtilen laboratuvar hizmetleri, eLAB Laboratuvar tarafından sunulmaktadır. Bu hizmetler, polikliniğimizin sunduğu sağlık hizmetleri kapsamında değildir ve eLAB Laboratuvar’ın sorumluluğundadır.